Reguły wymowy w języku szwedzkim

Dla Polaków, przyzwyczajonych do zasady "czyta się tak jak się pisze", kontakt z językiem szwedzkim może powodować reakcje od zdziwienia do paniki. Nie ma się jednak czego obawiać. Chociaż na początku nic na to nie wskazuje, w wymowie szwedzkiej da się zauważyć pewne reguły i prawidłowości. Oto zestawienie stron www i materiałów, które pozwolą wam je poznać.

 

 

---

książki

 

 

PÅ SVENSKA, Marianne Lindquist, Małgorzata Stypińska, PWN, 1991.

Książkę otwiera "Przegląd dźwięków języka szwedzkiego". Oddzielnie omówione są samogłoski i spółgłoski. Omówienie dotyczy fonemów (dźwięków). Przy każdym z nich wymienione zostają odpowiadające im grafemy (litery lub kombinacje liter). Każdy punkt zawiera po kilka przykładowych słów, wraz z zapisem fonetycznym (IPA). Opisy fonemów czasami proste ("samogłoska niemal identyczna jak w polskim wyrazie igła"), czasami bardziej skomplikowane ("spółgłoska (...) bezdźwięczna, wybuchowa, przedniojęzykowo-podniebienna"). Rozdział pisany z punktu widzenia języka polskiego, dużo nawiązań do polskich wyrazów i dźwięków. Oddzielny podrozdział poświęcony jest akcentowi. Treść plasuje się gdzieś pomiędzy fachowym opisem a wersją dla szarego człowieka.

TREVLIG RESA! JĘZYK SZWEDZKI DLA POCZĄTKUJĄCYCH, Anita Thierry, Wiedza Powszechna, 1993.

Książka zawiera rozdział "Zarys fonetyki języka szwedzkiego". Bardzo brzydka czcionka, ale można się przyzwyczaić. Oddzielnie omówione samogłoski i spółgłoski, zapis fonetyczny. Porównania nie tylko do języka polskiego, ale i niemieckiego, angielskiego i francuskiego. Opis IMHO bardziej fachowy niż w poprzedniej książce, przy każdym fonemie jest charakterystyka jego artykulacji. Książka zawiera także tabelę "Wymowa niektórych grup literowych", zawierającą grafemy oraz odpowiadające im fonemy i przykładowe słowa. Bardzo mi się ona podoba, szybko można w niej odnaleźć interesujące nas informacje. Myślę, że fajnym pomysłem byłoby skopiowanie tabeli i powieszenie jej nad biurkiem. Autorki podają także kilka wyjątków od ogólnych zasad wymowy. Uwaga! Podręcznik zawiera oddzielny rozdział z ćwiczeniami fonetycznymi! Otwierają go "Zasady wymowy głosek krótkich i długich". Same ćwiczenia to pary podobnych wyrazów do powtarzania za głosem z taśmy. Stron z ćwiczeniami jest 15 (16 jeśli liczyć ćwiczenia na akcent). Rozdział obejmuje: samogłoski długie i krótkie (samogłoski twarde, samogłoski miękkie), przejście od samogłosek niezaokrąglonych do zaokrąglonych, różnice między poszczególnymi samogłoskami, spółgłoski długie i krótkie, spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne, a także oddzielny podrozdział "Zestawienie głosek trudnych dla Polaków". W oddzielnym rozdziale omówiony zostaje akcent. Myślę, że jak  ktoś przerobi te wszystkie ćwiczenia to nie powinien mieć problemów z rozróżnianiem dźwięków w języku szwedzkim. Jest tylko jeden problem. Kasety (kaseta?) do podręcznika wydaje się być nie do dostania. Dla zdeterminowanych pozostaje przepisywanie słów do Google Translate i odsłuchiwanie ich właśnie tam. Nie jest to rozwiązania idealne. Po pierwsze - kupa roboty, po drugie -  GT "czyta" dosyć szybko.

JĘZYK SZWEDZKI DLA POCZĄTKUJĄCYCH, Vera Croghan, Wydawnictwo Literackie, 1999.

Rozdział "Wymowa" podoba mi się średnio (mało szwegółowy opis). Warto jednak zerknąć do tej książki ze względu na któtki podrozdział "Wymowa potoczna", gdzie dowiemy się np., że słowo "jag" często wymawiane jest jako /ja:/.

---

internet

 

 

WIKIPEDIA - FONOLOGIA JĘZYKA SZWEDZKIEGO

Za darmo i przyzwoicie. Dosyć akademicko. Warto zerknąć na inne wersje językowe. Wikipedia używa jakiegoś dziwnego typu plików dźwiękowych. Nie trzeba ściągać ich na dysk, ale po kliknięciu w plik otwiera się nowa strona.

SAFIR

Z Safirem mam taki problem, że na niektóre podstrony można się dostać chyba tylko przez Google. Strona bardzo wygodna w użytkowaniu (flash!). Brak zapisu fonetycznego. Są ćwiczenia!

http://sfi.halmstad.se/safir/m01/a1/o01.htm samogłoski
http://sfi.halmstad.se/safir/m01/a1/o02.htm spółgłoski
http://sfi.halmstad.se/safir/m01/a1/o08.htm długie i krótkie samogłoski
http://sfi.halmstad.se/safir/m01/a1/o09.htm długie i krótkie samogłoski 2
http://sfi.halmstad.se/safir/m01/a1/o10.htm ćwiczenia na samogłoski
http://sfi.halmstad.se/safir/m01/a1/o11.htm ćwiczenia na samogłoski 2
http://sfi.halmstad.se/safir/m01/a1/o10.htm ćwiczenia na krótkie i długie samogłoski
http://www.digitalasparet.se/uttal/vokaler_long.htm więcej samogłosek
http://www.digitalasparet.se/uttal/fyrsid/vokaler2.htm jeszcze więcej samogłosek

KURS SZWEDZKIEGO BJÖRNA ENGDAHLA

Bardzo podstawowe wiadomości i nieciekawy wygląd. Samogłoski można odsłuchać po uprzednim ściągnięciu plików .wav na dysk. Autor wymienia końcówki wskazujące na akcent akutowy. Strona ma wiele wersji językowych (hiszpańska, holenderska, polska, rosyjska, niemiecka, francuska, grecka, angielska) i w każdej przewodnik po wymowie jest pisany z perspektywy danego języka. Warto zapoznać się z wszystkimi wersjami, jeśli tylko znamy jakieś języki obce oprócz polskiego.

INTRODUCTION TO SWEDISH© BY URBAN SIKELBORG

Pisane z perspektywy języka angielskiego. Wymowa poszczególnych dźwięków i słów w plikach .wav, do ściągnięcia na dysk. Na uwagę zasługuje oddzielny podrozdział "Strange spellings", prezentujący możliwe warianty pisowni dla j-ljudet, tj-ljudet, sj-ljudet i ng-ljudet wraz z nagraniami przykładowych słów.

KOM LÅS PÅ SVENSKA

Strona w HTML-u łupanym. Brzydko wygląda i niewygodnie się z niej korzysta. Zawiera omówienie szwedzkich samogłosek. Przykłady krótkich i długich samogłosek w parach. Pliki .wav do ściągnięcia. Podział samogłosek ze względu na miejsce i sposób artykulacji. Strona zasługuje na plus ze względu na zamieszczenie zdjęć osoby wymawiającej kolejne samogłoski (widać w jakiej pozycji należy ustawić usta, żeby wymówić dany dźwięk). Szkoda, że nie ma spółgłosek.

SWEDISHALPHABET.TRIPOD.COM

Jakość nagrań marna, ale za to są we flashu. Do tego pozycja ust dla samogłosek (równie marnej jakości co nagrania). Strona zawiera także wymowę kombinacji literowych.

FREDDEGREDDE.COM

Nagrania we flashu. Pojedyncze dźwięki jak i przykładowe słowa. Tj-ljudet i sj-ljudet.

PERSONAL.PSU.EDU

Opisy słowne, głównie z perspektywy języka angielskiego, ale zdarzają się nawiązania do francuskiego i niemieckiego.

THE SWEDISH TEACHER, TAG: PRONUNCIATION

Posty dotyczące wymowy na blogu o języku szwedzkim będącego częścią serwisu TheLocal.se. Między innymi znajdziemy tam omówienie samogłosek. Opisy "jak krowie na rowie". Autorka stara się opisać jak należy ułożyć język i usta przy każdym dźwięku.

---

YouTube

 

 

ANNAUNDERSCORE - BASIC PRONUNCIATION IN SWEDISH

Szwedzkie litery wraz z wariantami wymowy w różnych słowach. Przeszkadza mi tu brak alfabetu fonetycznego, ale dla niektórych to może być plus. Zwróćcie uwagę, że w szwedzkim mamy nie tylko krótkie i długie samogłoski, ale i krótkie i długie spółgłoski. Plusem jest na pewno to, że możemy wyraźnie zobaczyć jak wyglądają usta przy wypowiadaniu dźwięków. Wideo zawiera także wymowę niektórych kombinacji literowych.

 

 

 

LEXICONTUTORIALS  - SWEDISH PRONUNCIATION

Moje ulubione wideo o szwedzkiej wymowie. Ile czasu i energii ta dziewczyna musiała włożyć w przygotowanie tych świetnych materiałów! Na początek poznajemy dźwięki w izolacji, następnie w słowach, a na koniec kombinacje literowe. Znajdziemy tu zarówno omówienie samogłosek jak i spółgłosek. Jeśli szukacie odpowiedzi na pytanie "co kiedy się mówi", to na pewno jest to dobre miejsce na szukanie odpowiedzi. Wideo ma 15 minut i może zmęczyć, ale warto obejrzeć do końca. Jedna osoba w komentarzu na YT stwierdza, że wideo zawiera błędy, tzn. niektóre symbole nie odpowiadają towarzyszącym im dźwiękom. Sama autorka zwraca uwagę w opisie pod filmem, że tam gdzie pokazuje /ɧ/, mówi /ʂ/. Warto przeczytać opis pod wideo. Znajdziemy tam m. in. tłumaczenia słów zaprezentowanych w filmie. Niestety autorka często zasłania usta przy wymawianiu słów / dźwięków.

 

 

 

SWEDISH2GO - UTTAL AV LÅNGA OCH KORTA VOKALER

Omówienie samogłosek. Tłumaczenie przebiega dosyć wolno, więc nie będziecie mieć problemów z nadążeniem. Często podawane są wskazówki jak ułożyć usta. Mam wrażenie, że wideo będzie szczególnie przydatne dla osób zdezorientowanych różnymi wariantami wymowy "o", "u" i "å".

 

 

 

SWEDISH2GO - UTTAL AV KONSONANTER I SVENSKA SPRÅKET

Omówienie niektórych spółgłosek. Niestety brak omówienia kombinacji liter.

 

 

 

SMAKAVSTEFAN - MER OM VOKALER 1

Gimnastyka buzi i języka, czyli długie samogłoski.

---

pro level

 

 

GRAMATYKA JĘZYKA SZWEDZKIEGO: SYSTEM FONICZNY I MORFOLOGICZNY, Aleksander Szulc, PWN 1979.

Część dotycząca wymowy ma tytuł "System foniczny", co chyba dobrze podsumowuje styl tego tekstu. :) Pozycja pisana z myślą o studentach filologii, rozdział liczy ponad 30 stron. Szczegółowo opisane samogłoski, spółgłoski, akcent. Autor gdzieniegdzie pisze o różnicach regionalnych. Tylko dla tych, którzy nie boją się opisów typu "W języku szwedzkim przydech towarzyszy spółgłoskom zwarto-wybuchowym bezdźwięcznym (...), zwłaszcza w pozycji przed samogłoską akcentowaną".

POWERPOINT FONETIK - HELEN WINSELL - SVENSKA SOM ANDRASPRÅK - LINKÖPPING UNIVERSITET

Wszystko, czego można się spodziewać na wykładzie z fonetyki. Prosto i przejrzyście, bez zbytniego lania wody. Warto zainteresować się ostatnią prezentacją, gdzie autorka omawia najczęstsze błędy w wymowie obcokrajowców (Polacy też są!). Tytyły prezentacji: 1) intro + vokaler; 2) fortsättning vokaler + konsonanter; 3) fonologi + fonotax; 4) repetition fonologi + fonotax och prosodi; 5) skriftspråk; 6) kända svårigheter i svenska som andraspråk.

SVENSKT FONOLOGIKOMPENDIUM - TOMAS RIAD

60 stron na temat szwedzkiej fonologii, w tym krótki słownik terminologiczny. Niektórych może także zainteresować bibliografia.

UTTAL OCH HÖRÖVNINGAR - SVENSKA INSTITUTET

Zbiór pozycji dla nauczycieli języka szwedzkiego. Przypuszczam, że większość (albo i wszystkie) dostępna tylko w Szwecji i za niebotyczne pieniądze, ale grzech się nie podzielić. :)

NATIONALENCYKLOPEDIN - FONETIK OCH UTTAL

Słownik terminów związanych z fonetyką.



zdjęcie: Jim Linwood via photopin cc